Hỗ trợ phát triển ngành chế biến nông sản – Đề án khuyến công quốc gia điểm cần được tập trung, đẩy mạnh

Phát triển công nghiệp chế biến là một trong những nội dung quan trọng của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Giá trị sản xuất ngành nông sản tăng dần qua các năm đã cho thấy tốc độ tăng trưởng ổn định của ngành kinh tế này, tuy nhiên chưa tương xứng với thực tế, nhất là khi đa phần nông sản chưa được chế biến sâu để tăng chuỗi giá trị dù không ít sản phẩm có số lượng lớn, thị trường tiềm năng.

Một trong những đặc thù trong sản xuất nông nghiệp của chúng ta hiện nay là sản xuất vẫn ở quy mô nhỏ, manh mún, kỹ thuật lạc hậu, năng suất và chất lượng sản phẩm chưa cao nên khả năng tiêu thụ hàng hóa vẫn chủ yếu dựa theo tập quán, tự cung, tự cấp. Chính vì vậy, mối liên kết giữa các bên liên quan trong cả quá trình từ sản xuất nông nghiệp đến người tiêu dùng, từ trang trại đến bàn ăn, giữa người sản xuất nông nghiệp với các doanh nghiệp chế biến và với người xuất khẩu, tiêu thụ sản phẩm,… thường khó hình thành, hoặc đã hình thành nhưng còn lỏng lẻo nên nông sản hàng hóa nói chung thường có giá trị gia tăng thấp. Hầu hết các mặt hàng nông sản xuất khẩu đều dưới dạng nguyên liệu thô và đều có giá bán thấp hơn giá bán trung bình của thế giới.

Các hạn chế ngành chế biến nông sản được thể hiện rất rõ:

– Tổn thất của các sản phẩm sau thu hoạch là rất cao: đối với hạt là 12-15%, đối với rau quả từ 25-30%, 15-20% đối với các loại lương thực khác (tỷ lệ này ở Thái lan chỉ 7-10%). Trong lĩnh vực chế biến, tỷ lệ tiêu hao nguyên liệu cao, tỷ lệ thu hồi sản phẩm thấp.

– Các sản phẩm nông sản khi bán chủ yếu được chỉ được sơ chế, chỉ có 20-30% tổng sản lượng nông sản được chế biến sâu (bằng một nửa các nước trong khối ASEAN), do vậy không mang lại giá trị hàng hóa cao.

– Công nghệ chế biến chủ yếu còn chưa theo kịp so với thế giới và so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia.
– Nhiều doanh nghiệp sử dụng các thiết bị chế biến còn lạc hậu, dây chuyền sản xuất chắp vá, không đồng bộ, do đó dẫn đến làm hiệu suất làm việc không cao, gia tăng giá thành của sản phẩm, làm giảm tính cạnh tranh của sản phẩm.

Điều quan trọng là cho đến nay, chúng ta chưa có được sự nhịp nhàng, đồng bộ giữa khâu sản xuất nông sản với các khâu khác như chế biến và tiêu thụ. Điệp khúc “được mùa mất giá”, giá nguyên liệu cho chế biến công nghiệp lên xuống thất thường khiến cho việc chế biến, tiêu thụ sản phẩm, nhất là sản phẩm xuất khẩu không ổn định vẫn diễn ra thường xuyên với tần suất ngày càng dầy hơn.

Trong những năm vừa qua, Trung tâm Khuyến công và tư vấn phát triển công nghiệp 1 (Trung tâm 1) đã phối hợp với các đơn vị có liên quan tổ chức các hoạt động khuyến công hỗ trợ các cơ sở công nghiệp nông thôn (cơ sở CNNT) sản xuất trong lĩnh vực chế biến nông sản trên địa bàn các tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc nâng cao được năng lực sản xuất kinh doanh thông qua nhiều nội dung khuyến công. Đến nay, các đơn vị được thụ hưởng nguồn kinh phí khuyến công hỗ trợ đều có sự phát triển đáng kể so với giai đoạn trước, nhiều đơn vị đã nâng cao được năng lực cạnh tranh và vươn ra thị trường nước ngoài. Bên cạnh đó, các cơ sở CNNT trên địa bàn cũng cùng nhau hợp tác, chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm cũng như kết nối cung cầu, tạo nên tính bền vững trong sản xuất.

Mô hình trình diễn kỹ thuật sản xuất các sản phẩm từ chế biến nông sản Tại Công ty TNHH sản xuất YHCT và Đông dược Thế Gia

Tiếp nối những kết quả đã đạt được, thực hiện nhiệm vụ được giao, năm 2019, Trung tâm 1 đã xây dựng và triển khai đề án khuyến công quốc gia điểm: “Hỗ trợ phát triển ngành chế biến nông sản trên địa bàn một số tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc giai đoạn 2019 – 2020” bằng nguồn kinh phí khuyến công quốc gia và được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Cụ thể, Trung tâm 1 đã triển khai nội dung hỗ trợ xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật cho 02 cơ sở công nghiệp nông thôn: Mô hình sản xuất các sản phẩm từ chế biến nông sản tại Công ty TNHH sản xuất y học cổ truyền và đông dược Thế Gia, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái; Mô hình sản xuất hàng nông sản xuất khẩu tại Công ty TNHH nông sản xuất khẩu Tấn Phát, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Qua việc tổ chức hội nghị giới thiệu mô hình trình diễn kỹ thuật là nhằm xây dựng mô hình điển hình trong việc đầu tư thiết bị, công nghệ mới để sản xuất ra các sản phẩm mới đáp ứng nhu cầu của thị trường. Từ đó cũng là cơ sở để cho các doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, chế biến hàng nông sản học tập và rút kinh nghiệm trong việc đầu tư, ứng dụng thiết bị tiên tiến vào sản xuất một cách có hiệu quả nhất.

Mô hình trình diễn kỹ thuật chế biến hàng nông sản xuất khẩu Tại Công ty TNHH nông sản xuất khẩu Tấn Phát

Về nội dung hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến vào sản xuất, Trung tâm 1 đã triển khai hỗ trợ cho 03 cơ sở CNNT đầu tư máy móc tiên tiến để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm: Công ty cổ phần phát triển Phú Xuân, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình; Công ty TNHH Quý Thịnh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định; Công ty TNHH Linh Thuận Văn Chấn, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái.

Hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến tại Công ty cổ phần phát triển Phú Xuân

Ngoài ra, Trung tâm 1 còn phối hợp với các đơn vị có liên quan tổ chức thành công Hội thảo đánh giá thực trạng và đưa ra những giải pháp áp dụng các công nghệ chế biến nông sản tiên tiến cho các cơ sở CNNT trên địa bàn một số tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc.

Với các nội dung hoạt động xuyên suốt, hỗ trợ có tính chuỗi giá trị khuyến công bao gồm từ tổ chức hội thảo đánh giá thực trạng và giới thiệu về các công nghệ chế biến hiện đại, tạo môi trường liên kết, chia sẻ cho các cơ sở CNNT; xây dựng các mô hình trình diễn kỹ thuật sản xuất sản phẩm mới; hỗ trợ ứng dụng thiết bị máy móc tiên tiến hiện đại giúp các cơ sở CNNT phát triển bền vững, nâng cao giá trị hàng hóa nông sản sau chế biến. Các nội dung hỗ trợ trong chương trình góp phần giúp các cơ sở CNNT phát triển đồng bộ, tạo tính liên kết ngành nghề, tăng khả năng tiếp cận thị trường, chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm, đổi mới hệ thống trang thiết bị.

Hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiếntại Công ty TNHH Quý Thịnh

Như vậy, sự hỗ trợ đồng hành của các chương trình khuyến công đã có tác động thúc đẩy sản xuất chế biến nông sản phát triển, giá trị các mặt hàng nông sản được nâng lên. Công tác khuyến công cũng đã lồng ghép, tăng cường các hoạt động quảng bá, cung cấp thông tin tuyên truyền về sản phẩm, thông tin doanh nghiệp qua nhiều hình thức. Từ các chính sách hỗ trợ xây dựng mô hình trình điễn kỹ thuật, nâng cao năng lực ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến, tư vấn và tuyên truyền các lĩnh vực liên quan đến sản xuất kinh doanh, … đã thúc đẩy, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư nâng cao năng lực thiết bị, ứng dụng các tiến bộ khoa học, góp phần nâng cao năng lực sản xuất, giảm tổn thất sau thu hoạch, nâng cao năng lực hiệu quả chế biến, hạn chế xuất khẩu sản phẩm thô, gia tăng giá trị các mặt hàng nông sản.

Hội thảo đánh giá thực trạng và đưa ra những giải pháp sử dụng các công nghệ chế biến hàng nông sản tiên tiến cho các cơ sở CNNT

Có thể thấy, hoạt động khuyến công đã tác động mạnh mẽ đến khu vực nông thôn, các chương trình đề án khuyến công sau khi triển khai hầu hết phát huy tác dụng, góp phần tích cực cho các doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả trên các mặt: cho doanh nghiệp, cho người lao động và cho xã hội; sản lượng và doanh thu của các doanh nghiệp qua các năm sau khi hỗ trợ đều tăng và tác động tích cực đến phát triển công nghiệp nông thôn. Đồng thời, giải quyết việc làm và tạo thu nhập ổn định cho nhiều lao động, giúp các cơ sở CNNT ổn định nguồn lực lao động, tài chính để sản xuất và mở rộng đầu tư.

Với mục tiêu tạo ra cơ chế hỗ trợ trực tiếp từ Nhà nước tới các địa phương, doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong việc xây dựng và phát triển doanh nghiệp, Trung tâm 1 luôn đồng hành cùng với các cơ sở CNNT thông qua các chương trình hỗ trợ thiết thực, phù hợp với đặc điểm riêng của từng cơ sở CNNT, trong đó các đề án khuyến công quốc gia điểm luôn là đề án được Trung tâm 1 tập trung, đẩy mạnh.

Thực hiện: Quốc Dũng – Phòng Khuyến công